Dit kunnen we best uitleggen aan de hand van een praktisch voorbeeld: je kunt een tomaat onbewerkt in de supermarkt kopen. Maar, er kunnen ook verschillende ingrediënten toegevoegd worden of het basisproduct kan aangepast worden. Je kunt er bijvoorbeeld tapenade van maken, waarbij je olie, vet, zout, … moet toevoegen. Maar, je kunt nog een stap verder gaan en ketchup maken. Hierbij werden onder meer kleurstoffen, bewaarmiddelen en smaakversterkers toegevoegd.
Het eindproduct zal vaak energierijk zijn met veel suiker, verzadigde vetten, goedkopere en ontstekingsbevorderende omega 6 rijke vetzuren en zout. Anderzijds bevatten ze minder vezels, eiwitten, vitaminen en mineralen. Kortom: er worden weinig waardevolle stoffen aangebracht en door het bewerkingsproces verliezen we de belangrijkste componenten voor onze gezondheid. Daarom worden ze ook vaak lege calorieën genoemd.
Er wordt meer en meer aangeraden om de consumptie van (ultra)bewerkte voeding te beperken. Hiermee bedoelt men snoepen en koeken, margarines, charcuterie zoals salami, grillworst, vlees- of vissalades, … kant- en klare maaltijden zoals lasagne, pizza, ontbijtgranen, choco en nog zo veel meer.
Deze voedingsmiddelen worden beter vervangen door pure en verse producten, zoals echte roomboter, pure vlees- en viswaren (ham, hesp, kippenwit), zelfgemaakte lasagne of verse pizza enzovoort. Maar, dit is niet altijd vanzelfsprekend, aangezien in de supermarkt tot 85% van de voeding ultra bewerkt is en het makkelijker en minder tijdrovend is om koekjes te kopen in de winkel, dan ze zelf te maken.
Nochtans zou ultra bewerkte voeding, volgens een grote overzichtsstudie van een team Franse, Amerikaanse en Australische wetenschappers, gelinkt worden aan 32 aandoeningen, waaronder hart- en vaatziekten, diabetes, obesitas en kanker. Extra risico’s gepaard met een grote consumptie van ultrabewerkt voedsel, zijn cholesteroltoename, slaapstoornissen, leververvetting, astma, leukemie, …
Bijkomend zou een toegenomen consumptie van dit soort producten ook zorgen voor een toegenomen risico van mentale aandoeningen, zoals angst en depressie. Dit laatste werd ook aangetoond in een onderzoek in 2022 (Lane et al., 2022).
Sciensano, een federale wetenschappelijke instelling en het federale onderzoekscentrum voor volksgezondheid, stelde 10 jaar geleden reeds vast dat één derde van de energie van de gemiddelde Belg uit ultrabewerkte voeding wordt gehaald.
Daarnaast werd in 2009 een gestandaardiseerde vragenlijst ontworpen, genaamd de Yale Food Addiction Scale. Deze kan signalen van dwangmatig eten goed inschatten. Wetenschappers analyseerden 281 eerdere studies uit verschillende landen, waaruit blijkt dat 14% van de volwassenen en 12% van de kinderen hoog scoren op verslavingsverschijnselen voor ultrabewerkt voedsel.
Deze verschijnselen kunnen gelinkt worden aan de aanwezigheid van verschillende stoffen. Onder andere koolhydraten, vet en zout zijn voedingsstoffen waar we van nature van houden. Na consumptie wordt dopamine vrijgegeven, waardoor we blij worden, maar nadien een dip kunnen krijgen. Aangezien we weer diezelfde dopamine-piek willen krijgen, gaan we opnieuw sneller en meer ultra bewerkte voeding kiezen. Op lange termijn wordt het steeds moeilijker om ultrabewerkte voeding links te laten liggen. Hiervan is ook een artikel beschikbaar op de website, omtrent de zogenaamde ‘bliss point’
Hoe herken je ultra bewerkte voeding?
- Ten eerste indien de originele ingrediënten onherkenbaar aanwezig zijn in het eindproduct.
- Daarnaast is het productieproces zo goed als onmogelijk uit te voeren in een normale huiskeuken.
- Ten derde doet een ellenlange ingrediëntenlijst ook een belletje rinkelen. Vaak met veel bewaar-, structuur-, en kleurstoffen (E-nummers). Ten slotte worden dit soort producten ook extra sterk in de verf gezet, door meer kleur, meer reclame en verpakkingen met extra ‘bling bling’.
Heb je het toch moeilijk met wat al dan niet té bewerkt is, zijn hier enkele tips die duidelijkheid kunnen scheppen:
- Het grootste deel van de winkelkar moet afkomstig zijn uit de groenteafdeling, zowel diepvries als frigo, aangezien hier sowieso minder bewaarmiddelen inzitten.
- Kijk naar de ingrediëntenlijst op het etiket. Staat er 1 ingrediënt, dan heb je een puur, vers product. Hoe langer de ingrediëntenlijst, hoe meer het eindproduct werd bewerkt.
- Maak een boodschappenlijst, zodat je ook op drukke dagen ingrediënten in huis hebt om een snelle, gezonde, verse maaltijd te maken en je niet moet toegeven aan de bewerkte, kant- en klare voeding in de supermarkt.
- Misschien heb je ooit al gehoord van mealprepping? Dit kan ook een gouden tip zijn voor drukke werkweek. Maak op je vrije dag grotere hoeveelheden en vries deze in. Na de werk- of lesdag, na het sporten, … kan je deze makkelijk her opwarmen en heb je ook een snelle gezonde maaltijd.
- Haal de kookboeken uit de kast en maak zelf koekjes of gebak. Het is o zo gezellig en er hangt er heerlijke geur in huis. Probeer hier ook zoveel mogelijk natuurlijke, verse producten te gebruiken. Er zijn heel wat voorbeelden beschikbaar op de website!
- Liggen er producten in de winkel, waarvan je ze niet kunt maken in de eigen keuken? Laat ze dan ook beter liggen. Je kunt bijvoorbeeld makkelijk zelf granola maken in de oven, maar het is moeilijk tot onmogelijk om in een simpele keuken ‘Tresor’ of ‘Honey Pops’ na te maken.
